9 Haziran 2022

Kriptoda “DAO” Nedir & Nasıl Çalışır?

Kripto paraların sunduğu en büyük avantajlardan biri merkezi olmamalarıdır. Bu da, banka veya hükümet gibi endüstriyi kontrol edebilecek merkezi bir kurum olmadığı anlamına gelir. Diğer yandan, işlemlerin tamamı herkesin görebildiği blok zinciri teknolojisine dayalı olarak gerçekleştirilir. Merkezi olmayan bu yapı sayesinde kripto meraklıları USD, INR, EUR veya diğer itibari paralarla işlem yaparken söz konusu olmayan güvenlik ve mahremiyetin tadını çıkarabilmektedir. Bir grup teknoloji geliştiricisi işte tam da bu fikirden ilham alarak bir DAO kurmayı önerirler. DAO, merkezi bir liderliğin söz konusu olmadığı bir oluşumdur.

Aşağıdaki detaylı açıklamaları okuyarak bu konuda daha fazla bilgiye sahip olabilirsiniz:

DAO nedir?

DAO, “Decentralized Autonomous Organization” yani “Merkezi Olmayan Otonom Organizasyon” anlamına gelir. Temelde ise DAO, merkezi bir otoriteye sahip olmayan, topluluk tarafından yönetilen bir oluşumdur. Tamamen özerk ve şeffaftır. Temel kuralların belirlendiği akıllı sözleşmelere dayanır.

Kararlara ve gerektiği noktalarda da tekliflere ve oylamaya bağlı olarak yürütülürken, kodun kendisi bile herkese açık şekilde denetlenebilir. TheMoneyMongers.com yazarı Kripto Uzmanı Sudhir Khatwani bunu “DAO’nun arkasındaki ana fikir DAO’nun, projenin geleceği ile ilgili olarak kolektif şekilde kritik kararlar alabilen bireysel üyeler tarafından yönetilmesini sağlamaktır. Örneğin hazine tahsisi, teknik yükseltmeler vb. gibi” şeklinde açıklamaktadır.

DAO’da topluluk üyeleri, protokolün gelecekteki işleyişine yönelik kendi önerilerini oluşturabilirken,
daha sonra her bir öneriyi oylamak üzere bir araya gelebilirler. En çok oyu alan öneriler, akıllı sözleşmede belirlenen kurallara göre kabul edilir ve uygulamaya konur.

Bir DAO’nun ana fikri, genel anlamda, topluluk üyelerine bir projenin gelecekteki yol haritası hakkında
karar verme olanağı sunmaktır. Topluluk üyelerinin aldığı kararlar doğrultusunda şirketin finansmanı
ve kaynaklarının nasıl kullanacağına yön verilir. Bununla beraber, DAO’ların şeffaf yapısı sayesinde, topluluk üyelerinin onayı ile finansman hakkında ayrıntılı bilgilere erişmek de mümkündür.

Bir DAO nasıl çalışır?

DAO’nun kuralları, topluluk üyelerinden oluşan ve akıllı sözleşmeler kullanan çekirdek bir ekip tarafından belirlenir. Söz konusu bu akıllı sözleşmeler, DAO’nun içinde çalışacağı temel çerçeveyi belirlemekten sorumludur. Son derece görünür ve doğrulanabilir özellikteki bu akıllı sözleşmeler ayrıca herkese açık şekilde denetlenebilmektedir. Dolayısıyla, protokolün her adımda nasıl ilerlediğini tüm üyeler anlayabilmektedir. Bu da DAO’yu yapısı bakımından “şeffaf” kılar. Bunun için, sadece kuralların belirlenmesi ve blok zincirine resmi şekilde yazılması gerekir. Bir sonraki adım ise finansmandır. DAO’nun nasıl fon alacağını ve topluluk üyeleri tarafından yönetimin nasıl sağlanacağını bilmesi ve anlaması gerekir. Bunun için topluluk üyelerine jeton ihraç edilir. Protokol, hem kaynak toplamak hem de DAO’nun kasasını doldurmak için jetonlarını satar. Diğer yandan, bireyler DAO jetonları satın alarak belirli oy haklarına sahip olurlar. Genellikle söz konusu bu oy hakları, kendilerinin sahip oldukları paylarla orantılıdır.

Finansman tamamlanır tamamlanmaz DAO işlemeye hazır hale gelir. Kod üretim aşamasına geçtiğinde ise DAO’yu değiştirmek mümkün olmaz. Bu gibi bir durumda DAO sadece, topluluk üyeleri tarafından oylama yapılarak değiştirilebilir. DAO’nun kurallarını değiştirme yetkisine sahip özel herhangi bir otorite yoktur. Bundan ziyade, DAO’nun gelecekteki yol haritasının nasıl olacağına sadece jeton sahipleri veya topluluk üyeleri karar vermektedir.

Nasıl dahil olunur?

Daha önce de belirttiğimiz gibi, bir projeye jeton satın alarak dahil olabilirsiniz. Bununla beraber DAO’ya başka yollarla da dahil olabilirsiniz. Yine de bir yatırımcı olarak, her bir DAO’nun başlıca işlevini anlamanız gerekir. Çünkü her bir DAO’nun farklı bir işleyiş amacı vardır. DAO’lar topluluk tarafından yönetildiği için, jeton sahibi olarak ne tür oy haklarına sahip olduğunuzu ve ne gibi tekliflerin söz konusu olduğunu bulmanız gerekir. Örneğin; Uniswap jeton sahipleri, protokolün topladığı ücretlerin bir kısmının kendi aralarında dağıtılması konusunda oy kullanabilirler. Compound gibi diğer protokollerde ise jeton sahipleri, bu protokol ücretlerinin hata giderme ve sistem yükseltmeleri için kullanılması konusunda oy kullanabilir.

Buradaki soru daha yeni DAO projeleri hakkında nasıl bilgi sahibi olacağımızdır. Bunun için gerçek projeler ve bunlara nasıl dahil olabileceğiniz hakkında bilgi edinebileceğiniz farklı DAO discord sunucularına katılabilirsiniz.

PEKİ NEDEN DAO?

Bu noktaya kadar umarım DAO’nun nasıl çalıştığı konusunda bir fikir oluşmuştur. DAO ve oylama sürecinde kolay ve kamuya açık doğrulama protokolleri sayesinde güven oluşur. Tüm DAO hizmetleri otomatik olup, merkezi olmayan bir yapıya tabidir. Dolayısıyla daha yüksek bir otorite tarafından değiştirilemez. Bundan dolayı da DAO’nun gerek hayır kurumları gerekse de yüklenici topluluklarında büyük bir potansiyeli söz konusudur.

DAO’ların Faydaları NELERDİR?

DAO kripto jetonları şu anda yoğun bir şekilde yatırım, hayır kurumu, NFT alım ve oluşturma, kaynak toplama ve daha pek çok amaç kapsamında kullanılmaktadır. Örneğin Merkezi Olmayan DAO’nun metaverse’de şehir içeriği, TAPU politikası ve müzayedeler konusunda karar aldıkları merkezi olmayan bir şehir planlama komitesi vardır.

Bunun yanı sıra DAO kullanmanın gerçek dünyada da birtakım faydaları vardır. Bunlara örnek olarak DAO’nun şu özelliklerini verebiliriz:

• Merkezi Olmayan, Otomatik ve Şeffaf

DAO’nun en büyük faydalarından biri, yapısı gereği merkezi olmaması ve şeffaf olmasıdır. Bu sayede üyeler protokolü devam ettirmek üzere tam sahiplik alırlar. DAO’lar akıllı sözleşmelerle desteklendiğinden otomatik bir yapıya sahiptirler dolayısıyla, topluluk üyelerinin aldığı kararların tamamı otomatik olarak yürütülür. Geleneksel şirketlerden farklı olarak şirketin işini manipüle edebilecek hiçbir üçüncü taraf yoktur. DAO’lar sayesinde, tüm üçüncü taraf işlem maliyetleri ortadan kaldırılır ve organizasyon yalnızca blok zincirinde var olduğu için “ödeme yapar”. Böylelikle de kar marjlarının tadını çıkarırlar.

• Topluluk Güdümlü

DAO’da karar verme yetkisi jeton sahiplerine aittir. Bu yetkinin boyutu, üyenin elinde bulunan jetonlarla orantılıdır. Yine de bu belirli bir üyeye daha fazla hak veya ayrıcalık tanındığı anlamına gelmez. Jeton sahipleri, protokolü daha da geliştiren değişiklikler yapma hakkına sahiptir. Bu da protokolü demokratik hale getirir.

• Potansiyel Yatırım Getirileri

DAO’da bir yönetim jetonuna sahip olmak erken dönemdeki bir girişimde hisse sahibi olmaya çok benzer. Projenin sonraki aşamada başarılı olması durumunda ise öz sermayeniz son derece değerlenir ve size büyük bir kar getirir. Bir DAO üyesi olarak borsadaki işlem hacimlerinin sabit bir yüzdesi üzerinden ödüllendirilirsiniz. Bunun sonucunda ise uzun vadeli yatırım zihniyetine sahip, istikrarlı bir jeton kullanıcısı tabanı oluşur. İşte DAO projelerini, diğer DAO dışı projelerden ayıran şey bu ödül mekanizmasıdır.