8 Haziran 2022

DEX (Merkeziyetsiz Borsa) Nedir?

Kripto paraya yatırım yapmaya başladığımız andan itibaren, bilmediğimiz birçok kavramla karşı
karşıya kalırız. İşte bunlardan biri de “DEX” kavramıdır. Peki nedir bu DEX?

DEX’in açılımı Merkeziyetsiz Borsa’dır.

DEX  ile CEX arasındaki fark nedir?

DEX’ler, aracıya ihtiyaç duyulmayan P2P (Kişiden Kişiye/Kişiler Arası) bir piyasadır. DeFi’yi yani merkeziyetsiz finansı takip etmemiz gerekir. Dolayısıyla, eninde sonunda oluşturmamız gereken şey ise DEX’tir. DEX, bizleri CEX’in merkezi yapısının yarattığı sorunlardan kurtarırken, nihai hedefimiz olan tamamen merkeziyetsiz olma hedefine de ulaşmamızı sağlayacaktır.

 

Neden merkezsizleşmemiz gerektiğini öğrenmek istiyorsanız,  Kripto Para Nedir ve Neden
Gereklidir? yazımızı okuyabilirsiniz.

 

DEX KULLANMANIN AVANTAJLARI

• %100 Nakit Rezerv Oranı: Şu anda piyasada, borsada işlem gören yeterli miktarda kripto para olup olmadığı konusunda şüphe duymaya hiç gerek yok.

• Saldırılara Karşı Güvenli Yapı: Borsada herhangi bir varlık bulunmadığından, borsanın
saldırıya uğraması ve varlıkların kaybedilmesi söz konusu değildir.

• Kimlik Doğrulama Prosedürünün Bulunmaması: DEX üçüncü taraflarca yönetilen bir borsa değildir. Sadece kişisel bir kripto cüzdanına sahip olarak kullanılabilmektedir.

• Onay Prosedürü Olmaması: Kişiye özel kripto cüzdanları ve blok zinciri akıllı sözleşmeleri sayesinde güvenli bir şekilde ve anında kullanılabilir.

• Katılımcı Ekosistemi Ücreti Uygulaması: Borsa operatörü yoktur, dolayısıyla da blok zinciri için ödenmesi gereken küçük bir ücret dışında transfer için herhangi bir ücret ödenmez. Sadece Likidite Sağlayıcılara işlem ücreti teklifi sunmak üzere minimum düzeyde bir ücret alınmaktadır.

 

 

Haydi şimdi asıl açıklamalara geçelim. DEX nasıl kullanılıp, para kazanılabilir? Herhangi bir aracı
yokken yapılan işleme nasıl güvenebilirim? Coin satmak isteyen ve almak isteyen kişiler aynı anda yokken nasıl coin alıp satabiliriz?

 

DEX’in merkeziyetsiz olması için aracıları (insanları) aradan çıkarması gerekir. Gelin mevcut bir şekilde düşünelim. Normalde hem ben hem de karşı taraf güvenilir bir aracıya para gönderdiğimizde, aracı parayı birbirimize karşılıklı olarak teslim eder. İyi de bir aracı olmadan nasıl anlaşma yapabiliriz? Gerçekleştirilecek işlem kişiler arası (P2P) bir işlem olacaktır. Bunu basit bir takas olarak düşünebilirsiniz. Peki P2P olarak nasıl işlem yapabiliriz? Sırf ben parayı gönderiyorum diye karşımdaki kişinin coin göndereceğinin bir garantisi yok.İşte tam da bu noktada Likidite Havuzu kavramı karşımıza çıkıyor.

Likidite Havuzu Nedir?

Likidite havuzu, iki tokenı birbirine bağlayan akıllı bir sözleşme anlamına gelir. Anlaşmayı nasıl yapabiliriz? İki kasa bulundurun ve parayı önceden doldurun. Daha sonra, eğer siz ve diğer tarafın sadece işlem yapmaları gereken miktarı almaları garanti edilirse, bu noktada işlem gerçekleştirilecektir. Likidite havuzu, kasayı coinlerle doldurarak işlem yapmayı mümkün kılan ortamdır. Birçok işlemden sonra nihai kasa bakiyesini kontrol ederseniz, oranın değiştiğini görebilirsiniz ancak toplam paranın değeri aynı kalmalıdır. Coinler sadece değiş tokuş edilir, yok olmazlar. Havuzdaki varlıkların değerini belirleyen, havuzdaki varlıklar arasındaki orandır. Havuzun likiditesi aynı kalmakla beraber değişen tek şey havuzdaki varlıkların oranıdır.

StakIng NEDİR?

Likidite sağlamak üzere kasayı para ile doldurmaya ise “staking” denir. Tıpkı bir bankaya para yatırmaya benzer. Ancak bundan ziyade, sadece nakit para yatırmak yerine likidite havuzu için iki adet token yatırılması gerekmektedir. Bunlar çiftler halinde gruplandırılarak yatırılır. Havuza bu şekilde gerçekleştirilen stake işlemleri Likidite havuzuna likidite sağlar.

 

Öyleyse bunun bir ödülü olması gerekmez mi? Nasıl ki bankaya yatırılan para faiz getiriyorsa, staking de bankalarda olduğu gibi faiz ücreti doğurur. Staking yaptığımızda bu bize her zaman fayda sağlamıyor mu? Hayır, sağlamıyor. Bankaların aksine, staking geçici bir kayba neden olur, dolayısıyla kazançlar ve kayıplar dikkatle değerlendirilmelidir.

Geçici Kayıp NEDİR?

Geçici kayıp, likidite sağlamak üzere bir likidite Havuzunda iki token birlikte stake edildiğinde söz
konusu olur. Eninde sonunda iki coinin fiyat oranı dalgalanır ve değişir, dolayısıyla da likidite değer
stake’i düşer.

 

Özetle, geçici kayıp, daha fazla kazanç elde etmek için varlıkları elde tutmanın likidite havuzuna yatırmaktan daha iyi olacağı anlamına gelir. Geçici Kayıplar kaçınılmazdır. Yine de bizler staking’i, staking’in faiz ücretinin geçici kayıptan kaynaklanan zararı karşılayabileceği için yaparız.

Kayıp Neden Geçicidir?

Bu kaybın nedeni, gerçek kaybın yalnızca Likidite Havuzundan coinimizi çekerken meydana geliyor olmasıdır. Coin çekildikten sonra geçici kayıp halini alır.

 

O halde sadece bu şekilde likidite sağlamakla kalmayalım, aynı zamanda coinleri swap (değiş tokuş) da edelim. Peki, bu durumda fiyat nasıl belirlenebilir? Başkalarının hisse senedi gibi satmaya çalıştığı bir fiyattan satın alabilir miyim? Benziyor olsa da biraz farklı.

Likidite havuzunun coin fiyatı bir Otomatik Piyasa Yapıcı (AMM) algoritmasıyla belirlenir. Fiyatı
ayarlamak için aracı kurumun araya girmesi yerine, likidite havuzu içindeki varlıkların oranı otomatik olarak hesaplanır ve varlıklar arasındaki döviz kuru (fiyat) sunulur. Sistem, kullanıcıların aktif katılımı yoluyla şeffaflığı vurgular. Neticede, aracılar olmaksızın brokerlik yapmak mümkündür. Ancak, bu noktada da slippage (slipaj) söz konusu olur.

SlIppage NEDİR?

Slippage piyasa fiyatı emirlerinden ve swaplardan kaynaklanır. Daha detaylı ifade etmek gerekirse, satış emri verilirken söz konusu olan bir imzalama hatası nedeniyle istenilen fiyattan satın alınması mümkün olmayan giderlerdir.

 

Slippage, istediğimiz zamandaki gerçek fiyattan daha düşük bir fiyata satış yapmamıza ve daha
yüksek bir fiyattan satın almamıza neden olur. Eğer miktar istediğimiz fiyat için yeterli değilse
yukarıdaki fiyattan satın almak ve aşağıdaki fiyattan satmak zorunda kalırız. Belirlenen fiyat üzerinden tedarik olmaması nedeniyle hepsi swap edilemezse, ilgili slippage dahilindeki hata aralığında daha fazla swap edileceklerdir, dolayısıyla da slippage’ın küçük tutulması tavsiye edilir.
Böylelikle DEX’in ne olduğunu ve de DEX kapsamında neler olabileceğini öğrenmiş olduk. Herhangi bir aracı olmazsa, gereksiz süreçler ve riskler azaltılabilir. Dolayısıyla DEX, tüm borsaların olması gereken nihai formudur.

İlgili Makaleler

Powered by brandok

Sosyal Medyada Biz